Ένα χωριό με 40αρηδες βοσκούς που δεν "πανωγράφει"

Της Κορίνας Καφετζοπούλου 

Αν το Γεράκι  δεν έφερε το όνομά του, από τον  πρώτο οικιστή Γεράκη όπως  αναφέρεται σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα το 1394, θα μπορούσε να ονομάζεται και «βοσκοχώρι».

Όχι επειδή δεν υπάρχουν και άλλα κτηνοτροφικά χωριά στην Κρήτη με τα ίδια και παρόμοια χαρακτηριστικά , αλλά επειδή αυτό κατάφερε - μετά την καταιγίδα της αστυφιλίαςc- να επανακάμψει και να διατηρήσει το χαρακτήρα ενός  πατροπαράδοτου κτηνοτροφικού  χωριού  με τους σαραντάρηδες της περιοχής, να ασχολούνται σήμερα κατά  99.9 % με την κτηνοτροφία. Και όχι μόνο να απασχολούνται αλλά και να επενδύουν σε αυτήν.

Δεν είναι τυχαίο ότι το Γεράκι αυτή τη στιγμή θεωρείται ένας, από τους ισχυρούς κρίκους της αιγοπροβατοτροφίας του νησιού, με τον αριθμό των ζώων που εκτρέφονται να είναι πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό των ζώων που επιδοτούνται!

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών το ζωικό κεφάλαιο της περιοχής ξεπερνά τα 10.000 αιγοπρόβατα τα οποία ανήκουν, στην ουσία, σε λιγότερες από 100 εκμεταλλεύσεις.

Με απλά λόγια, στα μαντριά τους, τα ζώα είναι πολύ περισσότερα από αυτά που επιδοτούνται σύμφωνα με το πλαφόν του καθενός.         

Βέβαια ο οικισμός πέρασε τη δική του περιπέτεια με ορατό τον κίνδυνο της ερήμωσης, τα δύσκολα - φτωχά- χρόνια της δεκαετίας  του ’70, όταν το όνειρο και το μαράζι των γονιών, τότε, ήταν να παιδιά τους, να «φύγουν από τα πρόβατα», να μάθουν γράμματα και να έχουν μια καλύτερη ζωή.

Όπερ και εγένετο, η νέα γενιά της τότε εποχής στην πλειοψηφία της,cθα μορφωθεί και θα εγκαταλείψει τη γενέτειρα της και την κτηνοτροφία. Πολλοί θα γίνουν καθηγητές, δάσκαλοι, αστυνομικοί…

Είναι η εποχή της εσωτερικής μετανάστευσης με  τους περισσότερους από τους μισούς κατοίκους να αφήνουν τα όρη  και να εγκαθίστανται  στην πόλη.

Η «χρυσή» εποχή των επιδοτήσεων

Παρά το κύμα φυγής ωστόσο, υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά που λειτούργησε ως αντίβαρο της εγκατάλειψης .

Το Γεράκι έχει νέο «αίμα» να αναθρέψει. Είναι χαρακτηριστικό, ότι τόσο τη δεκαετία του ’70 όσο και του ’80 λειτουργούσε εκεί  νηπιαγωγείο αλλά  και διθέσιο σχολείο και τα παιδιά που φοιτούσαν  ήταν περισσότερα από 70, σύμφωνα με τις μαρτυρίες. 

Αυτό κράτησε και τον μικρό  οικισμό ζωντανό, σε αντίθεση με τις γύρω περιοχές. Η συγκυρία αυτή σε συνδυασμό με την έναρξη των επιδοτήσεων, δίνουν πλέον νέα  προοπτική στην περιοχή , που εκμεταλλεύτηκε έξυπνα, τον πακτωλό των χρημάτων της εποχής.

 Οι εναπομείναντες κτηνοτρόφοι, με τα λίγα αιγοπρόβατα, αρχίζουν να επενδύουν στην κτηνοτροφία και στη γη. Αγοράζουν ζωικό κεφάλαιο και εκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή του Αρκαλοχωρίου.

Δεκάδες στρέμματα με ελιές ανήκουν σε Γερακιανούς, στο Νιπιδιτό, στην Παναγιά, στον Ευαγγελισμό, στα Ρουσσοχώρια, αλλά και σε άλλα χωριά.

Οι περιουσίες τους αυξάνονται και χρειάζονται όλα τα «χέρια» της οικογένειας για να βοηθήσουν.

Μια παρέα οι σαραντάρηδες βοσκοί

Έτσι, σταδιακά ύστερα από σχεδόν 20 χρόνια εγκατάλειψης της κτηνοτροφίας, αρχές της δεκαετίας του ’90 πλέον οι  επιδοτήσεις, δίνουν νέα επαγγελματική διέξοδο, για τους σχεδόν εικοσάρηδες του χωριού, που δίπλα στους πατεράδες τους, ξεκινούν να "ζυμώνονται" στις απαιτήσεις της κτηνοτροφίας αλλά και τις ελαιοκαλλιέργειας.

Πολλοί θα τελειώσουν το λύκειο, θα πάνε στρατό, και θα επιστρέψουν έχοντας «στρωμένη δουλειά».

Οι περισσότεροι είναι μια παρέα, που έπαιζε μαζί στο σχολείο, που έφυγε την ίδια εποχή για το στρατό, και μου ανηφορίζει σήμερα μαζί στο Σαρακηνό, για να δώσει ξανά ζωή στα όρη αλλά και στον κάμπο.

Αυτοί είναι και οι καθοριστικοί παράγοντες που έστρεψαν τους 40αρηδες του χωριού στην κτηνοτροφία.

Όπως τονίζουν και οι ίδιοι, «όλοι οι κτηνοτρόφοι της περιοχής είναι νέοι, μέχρι λίγο πάνω από τα 40. Από εκεί και πάνω βοσκό δε βρίσκεις πλην ελαχίστων περιπτώσεων».

Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι αριθμούν τους 200 ενώ σχολείο δεν υπάρχει πια. Τα  παιδιά φοιτούν στα σχολεία του Καστελίου  ή του  Αρκαλοχωρίου.

Πολλοί μάλιστα μιλώντας μας, θα μας πουν ότι: «αν στο χωριό επέστρεφαν οι μισοί από αυτούς που είχαν  φύγει τότε, οι κάτοικοι θα ήταν οι τριπλάσιοι από τώρα»

Ξένες οικογένειες δεν υπάρχουν στην περιοχή, παρά μόνο εποχικοί εργάτες, που κυρίως βοηθούν στις κτηνοτροφικές εργασίες.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο για το Γεράκι είναι ότι διατηρείται το «παλαιό» μοντέλο της δομής της οικογένειας. Οι γυναίκες του χωριού, αν και σκληρά εργαζόμενες στο σπίτι αλλά και στις περιουσίες τους - δεν έχουν βγει στην αγορά εργασίας, πλην ελαχίστων περιπτώσεων.

Η σκληρή εποχή της κρίσης

Τώρα βέβαια είναι η εποχή που οι πάντες προσπαθούν να διατηρήσουν ότι με κόπο απέκτησαν. Και αυτό δεν κάνει καμία διάκριση.

Οι νέοι κτηνοτρόφοι της περιοχής βλέπουν σταδιακά τους κόπους των τελευταίων 20 ετών να κατακρημνίζονται. Το υψηλό ζωικό κεφάλαιο είναι δύσκολο να συντηρηθεί, το εμπόριο δεν πάει καλά, η ζήτηση έχει μειωθεί, και οι καταναλωτές δεν τιμούν όσο πρέπει να ντόπια προϊόντα.  

Για πολλούς από αυτούς είναι, η αρχή ή η μέση μιας φθίνουσας πορείας, εξαιτίας και πάλι των συγκυριών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι  ίδιοι με «νύχια και με δόντια» προσπαθούν να κρατηθούν  έχοντας να αντιμετωπίσουν την αύξηση πάνω από 40% του κόστους των ζωοτροφών, και την αύξηση του πετρελαίου.

Την ίδια ώρα -οι κτηνοτρόφοι- αγοράζουν τα πάντα μετρητοίς για να μη σταματήσει η ροή της παραγωγής τους , ενώ οι ίδιοι πληρώνονται για αυτά που πωλούν αρκετούς μήνες μετά.

Ορισμένοι, βλέπουν μπροστά τους «τοίχο», καθώς εκσυγχρόνισαν τις μονάδες τους, όταν ξεκινούσε η κρίση. Παράδειγμα, η περίπτωση του κ. Μανώλη Σαμωνάκη που εκσυγχρόνισε την τυροκομική και κτηνοτροφική του μονάδα επενδύοντας εκεί όλο του το βιος. Θέλοντας να ανοίξει τα φτερά του, επέλεξε να εναρμονιστεί με την «τάση της πιστοποίησης» για να μπορέσει να προωθήσει καλύτερα τα προϊόντα του.

 Χρηματοδοτήθηκε για το 1/5 της επένδυσης του πήρε υψηλό δάνειο και τώρα ….

«Τώρα είμαι σε αδιέξοδο, δεν ξέρω ούτε τι θα κάνω, ούτε πως θα χειριστώ την όλη κατάσταση… Ξέρω ότι άλλοι είναι σε πολύ  δυσκολότερη θέση από εμένα, αλλά εγώ επένδυσα τα πάντα, με την ελπίδα  ότι θα αυξήσω την παραγωγή μου με λιγότερο κόπο. Και δεν είμαι μόνος  έχω οικογένεια με τρία παιδιά, που τώρα τα προωθώ στα γράμματα, και μετά ας κάνουν ότι θέλουν…»,  είπε, πιεσμένος από τις δυσκολίες των καιρών. 

Το λάθος

To Γεράκι είναι μια περιοχή φημισμένη για τα τυριά της αλλά και για τα άλλα γευστικά  κτηνοτροφικά προϊόντα της. Κάθε «σπιτικό» έχει το δικό του τυρί και η γεύση ποικίλει ανάλογα με το «χέρι» ενώ υπάρχουν και πολλές μικρές τυροκομικές μονάδες.

Το λάθος που αναγνωρίζουν τώρα οι κτηνοτρόφοι της περιοχής είναι ότι δεν προχώρησαν στη σύσταση ομάδων παραγωγών και στην  τυποποίηση ενός τυριού με ενιαία επωνυμία.

Κάθε τυρί φέρει την ονομασία του κτηνοτρόφου που το τυροκόμησε ενώ χωρίς πιστοποίηση το τυρί αυτό δεν μπορεί να κατακτήσει τις ξένες αγορές ή να προωθηθεί πιο οργανωμένα.  

Όσον αφορά στο ξακουστό «τυρί της τρύπας» αυτό δεν μπορεί να πωληθεί στο εμπόριο. Οι περισσότεροι τυροκομούν ορισμένα κεφάλια με αυτή τη μέθοδο για να μη χαθεί η παράδοση 300 ετών , και το κάνουν για να καλύψουν τις ανάγκες τις δικές τους, για φίλους και γνωστούς.  

 ΥΓ. Το ρεπορτάζ του ΜadeinCretα  στηρίχθηκε στις μαρτυρίες κατοίκων του χωριού που πρόθυμα μας μίλησαν και μας φιλοξένησαν στην περιοχή  τους. Οι συνεντεύξεις καταγράφηκαν σε  καφενείο και μας μίλησαν: ο ιδιοκτήτης Νίκος Μακράκης ή (Λιοντάκης), τα αδέρφια Μανώλης και Μιχάλης Κουρλετάκης ή (Λάγκωνες), ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Νίκος Γκιαουράκης, ο  Μανώλης Σαμωνάκης, ο  Ιωάννης Καρναράκης  ή  (Βλαστάρης), ο Μανώλης Μανωλαράκης( Λυράρης), τους οποίους και ευχαριστούμε.