Οι γυναίκες του Καΐρου και "Το Μέγαρο Γιακουμπιάν" του Αλάα Αλ-Ασουάνι

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη

Η πλατεία Χουσεΐν είναι για τους περισσότερους τουρίστες, επισκέπτες και περιηγητές του Καΐρου, το σημείο έναρξης της εξερεύνησης και της περιπλάνησης του ισλαμικού τομέα της ελκυστικής αυτής πόλης. Το θρυλικό παζάρι του  Χαν Ελ-Χαλίλι, ένα αυθεντικό ακόμα κι  από τα μεγαλύτερα της Μέσης Ανατολής, έχει την τιμητική του κάθε μέρα, σ’ αυτή την πολύβουη συνοικία.

Παραδοσιακά καταστήματα με μπαχαρικά, αρώματα, ασημένια, μπρούτζινα και δερμάτινα αντικείμενα, γεμίζουν τον τόπο. Ακόμα πολλά επαγγέλματα και χειροτέχνες  που μάχονται σθεναρά με τα χρόνο, ράφτες, βαφείς, γλύπτες του ξύλου, μεταλλουργοί, τσαγκάρηδες, έμποροι  και τόσοι άλλοι οι οποίοι με την οφθαλμοφανή από τους περισσότερους προσπάθεια ισοπέδωσης και ομογενοποίησης όλων των προσφερομένων αγαθών στο όνομα του εύκολου κέρδους, προσφέρουν μερικές στιγμές πραγματικά ελκυστικές και μας αποζημιώνουν.

Όταν κάθεσαι στην άκρη αυτής της πλατείας, σε μερικές κάπως σύγχρονες, με το μάτι του Ευρωπαίου πάντοτε, καφετέριες η παραδοσιακά δικά τους καφενεία λίγο πιο κει, ανάμεσα σε μοντέρνους Αιγύπτιους αλλά και παραδοσιακούς ισλαμιστές που απολαμβάνουν και αυτοί τον καφέ τους ή συνηθέστερα και τον ναργιλέ μαζί,  βλέπεις τα κύματα των τουριστών να ξεβράζονται από τα τουριστικά λεωφορεία κάθε λίγο και λιγάκι.

Ορδές αναψοκοκκινισμένων, εξαντλημένων και μαγεμένων τουριστών στην κυριολεξία απ’ όλα αυτά που βλέπουν και αισθάνονται, ξένοι  επισκέπτες που από τη μια μεριά επιθυμούν οι ντόπιοι για την εξασφάλιση γερού όντως μεροκάματου, τους οποίους όμως  από την άλλη  τους μισούν οι ακραιφνείς ισλαμιστές με τις γνωστές επιθέσεις εναντίον τους κατά καιρούς. Και δυστυχώς τον τελευταίο καιρό, όπως γίνεται άλλωστε αμέσως γνωστό, χωρίς τούτο να αποτελεί βεβαίως τον κανόνα, δεν είναι οφείλουμε να ομολογήσουμε και λίγες!

Το σημείο αυτό που καθόμαστε τώρα, στη γωνία του τζαμιού Χουσεΐν, εκεί που ξεκινάει η αγορά του Χαν Ελ-Χαλίλι,  είναι ένα "δημοφιλές" σημείο επίθεσης εναντίον των τουριστών. Τα ξεσκέπαστα κεφάλια, οι λαιμοί, οι  μηροί και τα μπράτσα, τα βαθιά ντεκολτέ των γυναικών και όλα τα παρόμοια, όπως μας λένε οι ντόπιοι, δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά ότι και να γίνει από μερικούς σ’ αυτή τη χώρα εδώ!

Η αντίθεση των μουσουλμάνων γυναικών με τα μακρυά ρούχα, από πάνω έως κάτω, τον φερετζέ, τη συνοδεία τις περισσότερες φορές από κάποιον άντρα της οικογένειας, με τις γυναίκες της Δύσης, είναι κραυγαλέα! Ας μην ξεχνάμε δε και το γεγονός πως τελευταία υπάρχει κίνημα σε πολλές χώρες του ισλαμικού κόσμου από μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, για επαναφορά του κατ’ εξοχήν παλιού και σκληρού ισλαμικού νόμου για όλους ανεξαιρέτως, με ότι επιπτώσεις συνεπάγεται  αυτό! 

Παρ’ όλα αυτά όμως, όλα συνεχίζονται στην Αίγυπτο, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο! Η αύξηση των επιθέσεων εναντίον αλλοθρήσκων τα τελευταία χρόνια  παρά την παρουσία της Αστυνομίας, είναι γεγονός! Με τα περισσότερα κρούσματα και τις περισσότερες απόπειρες όχι μόνο μέσα το Κάιρο, αλλά και προς στο νότο της χώρας. Και ειδικά σε οργανωμένα γκρουπ τουριστών.

Παρά το γεγονός ότι το Κοράνιο δεν αλλάζει, εν τούτοις όμως οι παραδόσεις του Προφήτη (τα Χαντίθ και η Σούννα) είναι ανοιχτές για οποιαδήποτε εξήγηση, σε οποιαδήποτε επιχειρηματολογία για την αυθεντικότητά τους. Αυτός είναι και ο λόγος που οι μουσουλμάνοι επιλέγουν τις αποδεκτές απ’ αυτούς κατευθυντήριες οδηγίες, γιατί αρκετές από τις ακλόνητες αρχές  δεν τις παραβαίνει ποτέ κανένας. Το Κοράνιο αφιερώνει μια Σούρα (κάτι σαν ενότητα) στις γυναίκες, κι’ ακόμα άλλη μια που τιτλοφορείται ‘‘Μάριαμ’’. Το σίγουρο είναι πάντως ότι δεν κατηγορεί, ούτε καταδικάζει όλες τις γυναίκες, συλλήβδην, όπως κάνει η χριστιανική θρησκεία στο πρόσωπο της Εύας.

Σ' ένα  μέρος, για παράδειγμα,  του Κορανίου διαβάζουμε:

"… Σας ρωτάνε για την περίοδο των γυναικών. Απαντήστε: είναι μια βλαβερή μόλυνση. Γι’ αυτό μην κάνετε συζυγικές σχέσεις με γυναίκες που έχουν την περίοδό τους και μην συνουσιασθείτε με αυτές μέχρις ότου γίνουν καθαρές. Όταν όμως εξαγνιστούν μπορείτε να τις πλησιάσετε όπως σας διέταξε ο Αλλάχ" (2:222).

 Οι ερμηνευτές του ισλαμικού νόμου εδώ λένε, πως η συνουσία απαγορεύεται κατά τη διάρκεια της εμμήνου ροής, αλλά όμως κάθε άλλη "οικειότητα", επιτρέπεται!

Επίσης πουθενά δεν αναφέρεται ότι οι γυναίκες πρέπει να περιορίζονται  στα του οίκου τους και μόνο. Πολλές μουσουλμάνες γυναίκες στην ιστορία του Ισλάμ, αναδείχτηκαν επιτυχημένοι έμποροι, άλλες πολέμησαν σε μάχες, σκότωναν εχθρούς της θρησκείας τους, κουβαλούσαν λάφυρα και αναρριχήθηκαν σε διάφορα αξιώματα. Το Κοράνιο αναφέρει τη βασίλισσα Σαβά, τον τρόπο που συμβουλευόταν τους ανθρώπους γύρω της και τις τελικές δικές της αποφάσεις στην αντιμετώπιση των στρατευμάτων του Σολομώντα. Στο Ισλάμ, ο γυναίκες μπορούν να εργάζονται, δεν χρειάζεται να το κάνουν όμως ποτέ για  την επιβίωση. Η μουσουλμάνα έχει δικαίωμα να έχει στην κατοχή της και να διαχειρίζεται την περιουσία της μόνη της. Γάμος στο Ισλάμ δεν σημαίνει ότι ο άντρα παίρνει την περιουσία της συζύγου του, αλλά ούτε κι’ αυτή έχει δικαίωμα σ’ όλη την περιουσία του.

Η υποχρέωση του άντρα να συντηρεί τη σύζυγο αναφέρεται στο Κοράνιο, ακόμα κι’ αν αυτή είναι πλούσια. Η συνεισφορά στο οικογενειακό εισόδημα θεωρείται προσφορά της συζύγου από μέρους της, αλλά σε καμιά περίπτωση υποχρέωσή της. Αυτά και άλλα πολλά αναφέρονται στις γυναίκες, στις υποχρεώσεις και  στα δικαιώματά τους ως σύζυγοι και ως μητέρες, σε διάφορα μέρη του Κορανίου (2:233, 31: 147, 30:21,2:187, 36:55-57, 4:19,42:11, κλπ).  Όσο όμως κι’ αν ακούγεται περίεργο, απολαμβάνουν πολλών δικαιωμάτων ουσιαστικών συγκρινόμενες με άλλες κοινωνίες. Εξαιρέσεις βεβαίως υπήρχαν και θα παρατηρούνται πάντα σε πολλές μουσουλμανικές χώρες, αναλόγως των περιστάσεων.

"Οι γυναίκες σας είναι για εσάς όπως η καλλιεργήσιμη γη. Καλλιεργείστε την όποτε και όπως θέλετε. Όμως προηγουμένως κάντε μια καλή πράξη για την ψυχή σας και να σεβαστείτε τον Αλλάχ και μάθετε ότι πρόκειται να Τον συναντήσετε (στη μέλλουσα ζωή)" (2:223).

Πρέπει να τονίσουμε εδώ, πως η αντισύλληψη ποτέ δεν απαγορεύτηκε στο Ισλάμ, παρά το γεγονός ότι πολλά λέγονται κατά καιρούς περί του αντιθέτου.

"…όσο για τα μάτια… α! τι ωραία που είναι τα βλέμματα αυτών των ματιών: ειλικρινή ή απατηλά, περήφανα ή συνεσταλμένα, ακόμα και γεμάτα οργή, επιτίμηση ή περιφρόνηση…". Δεν νομίζω να υπάρχουν πολλοί άντρες που να διαφωνούν με αυτά που πιστεύει ο  Ζάκι Αλ-Ντεσούκι στο βιβλίο "Το Μέγαρο Γιακουμπιάν" του Αιγύπτιου οδοντίατρου αλλά και πολύ πετυχημένου σύγχρονου συγγραφέα της Αιγύπτου, Αλάα Αλ-Ασουάνι. Η επαγγελματική του αποτυχία ως μηχανικού, δεν οφειλόταν όπως λέει κάπου, στην επανάσταση αλλά στις κοντόθωρες φιλοδοξίες του και στην έκλυσή του στις αισθησιακές απολαύσεις. Και κάπου λίγο  παρακάτω στο ίδιο βιβλίο, διατείνεται για έναν από τους βασικούς πρωταγωνιστές του:

"… έχει αναπτύξει κάτι εκκεντρικές θεωρίες που μπορεί κανείς να τις ασπασθεί ή να τις απορρίψει, αλλά όχι να τις αγνοήσει: για παράδειγμα εκτιμά ότι, κατά κανόνα, μια γυναίκα εκπάγλου καλλονής είναι ψυχρή στο κρεβάτι, ενώ η μέσης ομορφιάς, ακόμα και η ασχημούτσικη, είναι πάντα πιο θερμή γιατί έχει πραγματικά μεγάλη ανάγκη τον έρωτα και κάνει ότι περνά από τα χέρι της για να ικανοποιήσει τον εραστή της…".

"…  Αυτό που μπορώ να πω είναι πως όταν φοβάμαι να πω τα πράγματα όπως είναι στην πραγματικότητα, τότε δεν είμαι συγγραφέας. Δεν εννοώ πως είμαι θαρραλέος από τη φύση μου, αλλά πως  για μένα το γράψιμο είναι η κατ’ εξοχήν πράξη ενάντια στο φόβο. Όσο για το αν διψούσαν οι Άραβες αναγνώστες για κάτι τέτοιο, δεν μπορώ να το πω, γιατί υπάρχει εξαιρετικά πλούσια λογοτεχνία στον αραβικό κόσμο, πολύ δυνατά βιβλία και καταπληκτικοί συγγραφείς…", είπε κάποια στιγμή, ο Αλάα Αλ-Ασουάνι.

Το "Σικάγο", το νέο βιβλίο του, φαίνεται πως θα γίνει επίσης μπέστ σέλερ, όπως έγινε άλλωστε και το προηγούμενο,  "Το Μέγαρο Γιακουμπιάν". Ο Αλάα Αλ-Ασουάνι δείχνει να κατέχει καλά το μυστικό της έμπνευσης, της γραφής και της μυθιστοριογραφίας. Στο τελευταίο του βιβλίο, φέρνει έντεχνα αντιμέτωπους δύο  διαφορετικούς κόσμους, δύο κοσμοθεωρίες και θρησκείες με τα γνωστά και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η κάθε μία τους.

Με σπουδές τόσο στο Κάιρο στην αρχή, όσο και στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο αργότερα, ο Αλ-Ασουάνι περιγράφει με μαεστρία την καθημερινή ζωή χαρακτήρων με διαφορετική κουλτούρα, ανθρώπων  τόσο αντίθετων μεταξύ τους από πολιτιστικής γενικότερα σκοπιάς. Πολλά από τα στιγμιότυπα, όπως λέει, ήταν προσωπικά του βιώματα όταν ήταν  φοιτητής στην πόλη του Σικάγου, την πόλη των ανέμων!

Μέσα στο καινούργιο βιβλίο του,  ασχολείται κατ’ εξοχήν με τη θέση της γυναίκας στον αραβικό κόσμο, τις θρησκευτικές μειονότητες, αφήνοντας σαφείς αιχμές για την πολιτική κατάσταση της χώρας του και τις υποτιθέμενες πολιτικές ελευθερίες.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του, μεταξύ των άλλων απόψεων που εξέφρασε δημόσια, λέει:

"… Η λογοτεχνία δεν μπορεί ν' αλλάξει ένα πολιτικό καθεστώς. Όποιος θέλει ν' αλλάξει ένα καθεστώς πρέπει να το κάνει μέσα από την πολιτική δράση ή τον πολιτικό λόγο. Πολύ περισσότερο, δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τη λογοτεχνία για όποιου είδους πολιτικά απωθημένα ή οράματα έχουμε. Η λογοτεχνία έχει έναν πολύ πιο δύσκολο και υψηλό στόχο: ν' αλλάξει εμάς. Να μας κάνει πιο δίκαιους, πιο ανεκτικούς, με μεγαλύτερη κατανόηση προς τους άλλους, με βαθύτερη γνώση της ίδιας μας της ψυχής. Όταν σε συνεπαίρνει ένα βιβλίο, που ωθεί το πνεύμα σου να φτάσει λίγο μακρύτερα, τότε δεν είσαι ακριβώς ο ίδιος άνθρωπος με τον άνθρωπο που το ξεκίνησε. Μια μικρή, μαγική, έστω και ανεπαίσθητη, αλλαγή έχει γίνει μέσα σου…"

Και μιας και αναφερθήκαμε προηγουμένως στα πιθανά αίτια της επαγγελματικής αποτυχίας του μηχανικού Ζάκι Αλ-Ντεσούκι, στο βιβλίο "Το Μέγαρο Γιακουμπιάν" του Αιγύπτιου Αλάα Αλ-Ασουάνι, που εντοπίζονταν και συνοψίζονταν κάπου μεταξύ της επανάστασης στην Αίγυπτο και της σε υψηλό βαθμό … επαγγελματικής, θα λέγαμε,  ενασχόλησής του  με τις διάφορες γυναίκες της ζωής του, περιστασιακές, προσωρινές, μόνιμες, μονιμότερες, θα ήταν πράγματι αρκετά ενδιαφέρον να βλέπαμε την έκφραση και την αντίδραση του τόσο γνωστού μας Karl Marx (1818-1883), που ισχυριζόταν και έπεισε πολλούς όλα αυτά τα χρόνια, είναι αλήθεια, δηλώνοντας  πως "η θρησκεία είναι το όπιο του λαού", όταν μια γυναίκα λίγο αργότερα, η SimoneWeil(1909-1943), να τον αντικρούει σχολιάζοντας και λέγοντας πως "δεν είναι η θρησκεία το όπιο του λαού, αλλά η επανάσταση"!

Βιβλιογραφία σχετικών παραθεμάτων και αναφορών

- Αλάα Αλ-Ασουάνι: Το Μέγαρο Γιακουμπιάν. Μετάφραση (βασισμένη στην πρότυπη αραβική , την αγγλική και γαλλική έκδοση): Αχιλλέας Κυριακίδης. Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ. Απρίλιος 2007. Αθήνα.

- Αλάα Αλ-Ασουάνι: Σικάγο. Εκδόσεις: Πατάκη. Μετάφραση: Κλαίρη Σωτηριάδου. 2009. Αθήνα.

- Το Ιερό  Κοράνιο και μετάφραση των εννοιών του στην Ελληνική γλώσσα. Συγκρότημα του Βασιλιά Φάχντ για την εκτύπωση του Ιερού Κορανίου. 2000. Μεδίνα. Σαουδική Αραβία.

- Σακκάς Δ. Γιάννης: Οι Άραβες στη νεότερη και σύγχρονη εποχή. Ιστορία και κοινωνία. Εκδόσεις Πατάκη. Οκτώβριος 2002. Αθήνα.

- HouraniAlbert:  Ιστορία του Αραβικού κόσμου. Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε.  Μάιος 2009. Αθήνα.