Σαγγάριος: Εποποιία και Καταστροφή στη Μικρά Ασία

Από τις Εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 2022.

Κυκλοφορεί με την ευκαιρία των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και αποτελεί μια ανεπανάληπτη καταγραφή για πολλούς λόγους. Ο συγγραφέας του γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1898, όπου τέθηκαν τα θεμέλια της μόρφωσής του. Πολέμησε εθελοντικά στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Βίωσε τον διωγμό και το 1922 κατέφυγε στην Ελλάδα ως πρόσφυγας. Νωρίς εμφανίστηκε στον χώρο των γραμμάτων και έλαβε πολλές τιμές και βραβεία. Η ευρύτατη μόρφωσή του, η ευθυκρισία, τα ανυπότακτα φρονήματά του απέναντι στις σκοπιμότητες κάθε μορφής εξουσίας συνετέλεσαν ώστε συνολικά το έργο του να θεωρείται από τα σημαντικότερα και τα πλέον μεγαλόπνοα της εθνικής μας αυτογνωσίας. Τα θεατρικά του έργα, οι Μεταφράσεις του, οι Μελέτες και τα Δοκίμιά του, με τις επανεκδόσεις τους δίνουν τη δυνατότητα επιβεβαίωσης αυτής της μοναδικότητας. Το μνημειώδες τετράτομο έργο, Η Επανάσταση του Εικοσιένα, από τις ίδιες Εκδόσεις, υπήρξε σημαντική συμβολή στην επέτειο των 200 χρόνων από το 1821. Ένας σταθμός αφήγησης που υπηρετεί πιστά την αλήθεια.
Ο Σαγγάριος δεν απέχει απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά. Ύστερα από ενδελεχή έρευνα του ιστορικού υλικού, εξετάζονται ταυτόχρονα οι κυριότεροι πρωταγωνιστές και οι χαρακτήρες τους. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο Αναστάσιος Παπούλας, ο Γεώργιος Χατζηανέστης, ο Ισμέτ Ίνονου και ο Αριστείδης Στεργιάδης, ο μοιραίος άνθρωπος της συμφοράς του μικρασιατικού πληθυσμού! Τα ντοκουμέντα είναι αμείλικτα. Πολλά αφορούν όσα προηγήθηκαν της Μικρασιατικής Εκστρατείας, αρκετά οδήγησαν στη Μικρασιατική Εποποιία και σχεδόν ταυτόχρονα στη Μικρασιατική Καταστροφή. Αρκετές φορές, σπουδαίοι Ιστορικοί τη σύγκριναν με την Άλωση της Πόλης, το 1453, κι’ άλλοι τη χαρακτήρισαν όχι μόνο σαν την πιο τραγική, αλλά και σαν τη μεγαλύτερη για τον Ελληνισμό συμφορά. Το μόνο που απόμεινε είναι οι Χαμένες Πατρίδες. Κι’ αυτές ζούνε ακόμα στη μνήμη των Ελλήνων. Όταν κι αυτή θα πάρει τον δρόμο που δεν έχει γυρισμό… τότε οι Χαμένες Πατρίδες θα γίνουν μονάχα Ιστορία. Ο συγγραφέας είχε τη τύχη πολλών άλλων Ελλήνων αγωνιστών και διανοουμένων, που, όταν ξαναγύρισαν στην Ελλάδα, δεν τους έγινε η υποδοχή που τους ταίριαζε, γιατί ήταν αριστεροί…  Για τα πολιτικά φρονήματά τους, η «πατρίδα» τους έστειλε σε πολύχρονη εξορία στην Ικαρία, τη Μακρόνησο, τον Άη Στράτη κ.α.

Μιχάλης Τρούλης
Πρόεδρος της Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου