Kάθε τόπος έχει τη δική του ιστορία

του Μιχάλη Τρούλη
 Άρχοντα Ιερομνήμονα της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας        

Η παραπάνω αρχή είναι γενικής παραδοχής με όλα τα συνακόλουθά της: οι άνθρωποι, ό,τι δημιούργησαν οι ίδιοι για να κάνουν πιο εύκολη τη ζωή τους: οι παραδόσεις, οι συνήθειες, η καθημερινή ζωή, η εξωστρέφεια, ο πολιτισμός. Όλα αυτά αποτελούν την ταυτότητα του τόπου, των δημιουργών του διαχρονικά και των σημερινών κατοίκων του.

Με την αποδοχή αυτής της αρχής ο Σταύρος Εμμ. Φωτάκης αναφωνεί : Στη βορεινάδα μιας κορφής, γράφω, τα που θυμούμαι, το ομότιτλο βιβλίο του, όπου καταγράφει την ιστορία και τον λαϊκό πολιτισμό του Αγίου Ιωάννη Αμαρίου Ρεθύμνου, για να ’χει κι αυτός ο τόπος τη δική του ιστορία.

Σκοπός του είναι να μην αφήσει στη λησμονιά τίποτα! Παρουσιάζει το χωριό, τη θέση, το όνομα, τη διοικητική διαίρεση και πληθυσμιακή εξέλιξή του. Αμέσως μετά παρουσιάζει τους ναούς του χωριού, τον Άγιο Ιωάννη, την Αγία Σοφία και τους Τέσσερις Μάρτυρες και τους εκκλησιαστικούς άνδρες που ανέδειξε, ως ιερείς και μοναχούς, στην Ιερά Μονή Ασωμάτων. Ακολουθεί η παρουσίαση του Δημοτικού Σχολείου, του σωζόμενου Μαθητολογίου (1933-1956) και του Γενικού ελέγχου (1955-1956).
  
Στη συνέχεια παρουσιάζονται όσα ιστορικά έγγραφα εντοπίστηκαν και «αποκρυπτογραφούν» σημαντικές στιγμές της ιστορίας του χωριού, το Ηρώο των Πεσόντων, οι οικογένειες, τα πρόσωπα, που άφησαν εντονότερα τα ίχνη τους, με τον δικό του τρόπο και τη δική του συμμετοχή το καθένα.

Έπειτα παρουσιάζονται τα παραδοσιακά επαγγέλματα και οι υπηρεσίες που παρείχαν: οι χτίστες ή χτιστάδες, οι χαρκιάδες, οι μαραγκοί, οι τζαγκάρηδες, οι καλαθάδες, οι κουρείς, οι καφετζήδες, οι μυλωνάδες, οι οργανοπαίχτες, οι μαμήδες, οι πρακτικοί (γιατροί) και τα πρακτικά γιατροσόφια. Το τοπωνυμικό της περιφέρεις του χωριού. Τα μιτάτα. Τα καμίνια (ασβεστοκάμινα). Τα πηγάδια. Τα αλώνια. Οι νερόμυλοι και οι αλευρόμυλοι. Τα φαράγγια. Οι φάμπρικες. Τα μνημειακά ελαιόδενδρα. Τα καζάνια (τσικουδοκάζανα ή ρακοκάζανα). Η λαϊκή σοφία (τα γνωμικά και οι παροιμίες). Το τοπικό λεξιλόγιο, οι στερεότυπες φράσεις και το λαογραφικό φωτογραφικό υλικό. Μαζί με τις φωτογραφίες αυτές οι 120 ασπρόμαυρες φωτό, οι περισσότερες από το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα, δίνουν περίσσια χάρη στο βιβλίο... και γιατί ενισχύουν την πραγματοποίηση του σκοπού του.

Οι άνθρωποι που γνωρίζουν την ταυτότητα του τόπου τους, θυμούνται και την ιστορία του, κι έτσι δεν τον λησμονούν ποτέ. Αυτό πέτυχε ο Σταύρος Φωτάκης, για τον δικό του τόπο και τους ανθρώπους του. Όσα καταγράφηκαν στο βιβλίο του δεν ξεχνιούνται ποτέ... Δίκαιος επομένως και ο έπαινος της Ακαδημίας Αθηνών.